ساختار؛علل و علائم خرابی کوئل ها

۱۴۰۰/۶/۱۷ چهارشنبه

(1)

(0)

ساختار؛علل و علائم خرابی کوئل ها.

ساختمان کوئل:

کویل از قسمت های همچون، بدنه، سیم پیچ های اولیه و ثانویه، هسته متورق شده، مقاومت، ترمینال های ورودی، خروجی، مرکزی و روغن تشکیل شده است. بدنه کویل نسبت به محتویات داخلی آن عایق است. بر روی درب بدنه سه ترمینال وجود دارد :

الف- ورودی

ب- خروجی

ج- مرکزی.

ترمینال ورودی را با عدد ۱۵یا علامت +، Coil و SW مشخص می‌کنند که به IG سوئیچ متصل می‌گردد. ترمینال خروجی را با عدد ۱ یا علامت –،CB ، DIS، مشخص می‌نمایند که از طریق سیمی به فیش پلاتین متحرک(مثبت) متصل می‌شود. ترمینال مرکزی فاقد علامت بوده و در مرکز درب قرار می‌گیرد. این ترمینال، توسط وایر فشار قوی به برجک مرکزی درب دلکو متصل می‌شود. با توجه به ولتاژ جریان برقی که از قسمت های مختلف سیستم جرقه عبور می‌کند، می‌توان سیستم جرقه را به دو مدار اولیه فشار ضعیف و مدار ثانویه فشار قوی تقسیم نمود.

سیم پیچ اولیه

این بوبین به ترمینال ورودی و خروجی متصل می‌گردد. ضخامت سیم، ۸/۰میلی متر بوده و تعداد حلقه های آن ۲۵۰ تا ۳۵۰ دور است. ولتاژی که این بوبین تولید می‌نماید در حدود ۱۲ تا ۳۰۰ ولت است. مسیر عبور جریان برق در مدار اولیه یا فشار ضعیف به ترتیب زیر است :

مثبت باطری، ترمینال B اتوماتیک استارت، ورودی B سوئیچ، ترمینال جرقه سوئیچ IG، ترمینال ورودی فشار ضعیف کویل، سیم پیچ اولیه کویل، ترمینال خروجی فشار ضعیف کویل، پلاتین متحرک و خازن، پلاتین ثابت و بدنه خازن، بدنه دلکو و منفی باطری. در مسیر سیم پیچ اولیه، مقاومتی را به صورت سری قرار می‌دهند. این مقاومت حفاظت از سیم پیچ اولیه را برعهده دارد. مقاومتی دیگر از این نوع وجود دارد که، زمانیکه موتور سرد است در هنگام استارت زدن، درمدار سیم پیچ، قرار نمی‌گیرد و بعد از گرم شدن موتور، به مدار متصل شده و پس از آن محافظت می‌نماید. لذا موتور راحت تر روشن می‌شود و با قرار نگرفتن مقاومت در مدار، قدرت جرقه افزایش می‌یابد.

سیم پیچ ثانویه

تعداد حلقه سیم پیچ ثانویه، ۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ دور است. این سیم پیچ، از ترمینال ورودی به ترمینال مرکزی متصل می‌شود. قدرت ولتاژ تولیدی آن از ۵۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ ولت بوده و قطر سیم، ۱/۰ میلی متر است. نسبت حلقه های سیم پیچ ثانویه به سیم پیچ اولیه معمولا بین ۵۰:۱ تا ۱۵۰:۱ است. اجزای مدار ثانویه یا فشار قوی عبارتند از : سیم پیچ ثانویه، وایر فشار قوی کویل به دلکو، فنر و ذغال در دلکو، چکش برق، وایر شمع و شمع. علت ورقه ای بودن هسته کویل به این دلیل است که از تشکیل جریانات گردابی مغناطیسی جلوگیری به عمل آورده و قدرت جرقه را افزایش دهد. وجود جریان های گردابی درون هسته، باعث داغ شدن هسته، اتلاف انرژی و کاهش راندمان می‌شود. ورقه ای بودن هسته، باعث بهتر خنک شدن آن می‌شود. برای انتقال حرارت مناسب تر، از روغن مخصوصی، در داخل کویل استفاده می‌شود که به عنوان یک عایق الکتریکی نیز عمل می‌کند. علاوه بر این، بین دو سیم پیچ کویل نیز از عایق های کاغذی استفاده می‌شود.

عملکرد کویل

فرض می‌نماییم پلاتین دلکو و کنتاکت های متحرک و ثابت آن، که همانند یک کلید قطع و وصل، عمل می‌کنند، بسته است. زمانیکه سوئیچ را درحالت باز قرار می‌دهیم جریان برق از قطب مثبت باطری و جعبه فیوز عبور نموده و پس از عبور از کنتاکت های سوئیچ، به ترمینال ورودی یا منفی کویل می‌رسد. جریان پس از عبور از سیم پیچ اولیه، به اتصال انشعابی سیم دلکو می‌رسد. قسمتی از این جریان به خازن رفته و آن را اشباع و شارژ می‌گرداند. قسمت دیگر آن به پلاتین متحرک رسیده و از طریق پلاتین ثابت، اتصال بدنه و به قطب منفی باطری متصل می‌شود. با اتصال بدنه شدن جریان، چراغ های پشت داشبورد و سایر مصرف کننده ها روشن می‌گردند. همچنین سبب ایجاد میدان مغناطیسی و ولتاژ خود القاء، در سیم پیچ اولیه می‌شود. بعد از استارت زدن موتور و چرخش میل دلکو، کنتاکت ها باز می‌شوند. با باز شدن فک ها، خطوط قوای مغناطیسی ایجاد شده در سیم پیچ اولیه و هسته کویل ریزش می‌کند. با ریزش خطوط قوا، یک شوک الکتریکی و ولتاژ القایی در سیم پیچ ثانویه ایجاد می‌گردد. بنابراین به تعداد حلقه این سیم پیچ، ولتاژی مضاعف تولید می‌شود. این ولتاژ، توسط وایرفشار قوی از ترمینال مرکزی، عبور می‌نماید و به شمع و الکترود های آن می‌رسد. به علت فاصله هوایی زیاد دهانه شمع، پرتاب جرقه تولیدی ضعیف (زرد رنگ) است که باعث روشن نشدن موتور می‌شود. برای تقویت ولتاژ خروجی ترمینال مرکزی، از خازن استفاده می‌شود. خازن به صورت لحظه ای شارژ و دشارژ می‌شود. با باز بودن دهانه پلاتین، جرقه ای به علت کم بودن فاصله هوایی ایجاد می‌شود. در صورت نبودن خازن در مدار، این جرقه، باعث ذوب شدن فک های پلاتین شده و به اصطلاح پلاتین خال می‌زند. با وجود خازن، پرتاب جرقه دیگر در دهانه پلاتین تولید نمی‌گردد بلکه ولتاژ ۳۰۰ ولتی سیم پیچ اولیه، خازن را شارژ می‌کند. پس از لحظه ای، خازن دشارژ شده و به علت باز بودن دهانه پلاتین و عدم اتصال بدنه آن، جریان عکسی به سمت کویل، از طریق مدار سیم پیچ اولیه می‌رود. این جریان، کمک به ریزش سریع تر خطوط قوا نموده و قدرت شوک الکتریکی را افزایش می‌دهد. بنابراین ولتاژ سیم پیچ ثانویه افزایش می‌یابد. درنتیجه قدرت جرقه در سر شمع افزایش یافته(آبی یا بنفش رنگ) و مخلوط بنزین وهوا محترق می‌گردد و موتور روشن می‌شود. پس از آنکه کویل ولتاژ مناسب را تولید نمود جریان، از طریق درب دلکو و ترمینال های آن هدایت می‌شود. جریان برق به ترتیب از، وایر مرکزی کویل، ترمینال مرکزی درب دلکو، ذغال و فنر درب، چکش برق، ترمینال اصلی هر سیلندر، وایر شمع و شمع عبور نموده و باعث جرقه در سر شمع شده و مخلوط سوخت وهوا را مشتعل می‌کند.

علل های سوختن کوئل

الف) زمانی که دهانه پلاتین بسته است و سوئیچ به مدت طولانی باز باشد، عبور جریان برق از سیم پیچ اولیه و بدنه شدن آن از طریق پلاتین، باعث گرم شدن کویل می‌شود که سبب سوختن سیم پیچ های آن به مرور زمان و نیم سوز شدن آن می‌گردد. ازعلائم نیم سوز شدن کویل، جرقه ضعیف شمع به رنگ زرد و روشن نشدن موتور است. چنانچه دهانه پلاتین باز بماند مشکلی ایجاد نمی‌شود

ب) معیوب بودن و نامناسب بودن ظرفیت خازن و خلاصی زیاد میل دلکو باعث سوختن متوالی پلاتین و کویل می‌شود.

ج) باز بودن بیش از حد دهانه شمع سبب بیش از حد آوانس شدن جرقه می‌گردد که در این حالت موتور و کویل گرم کار می‌کند.

د) برق دزدی و خرابی وایر ها

نکته حائز اهمیت این است که در هیچ مطلب علمی و تجربی مطلبی دال بر خرابی کوئل به واسط شمع سوزنی اثبات نشده است و این پارامتر(گپ؛ کد حرارتی؛مقاومت الکترود شمع و...) های شمع است که میتواند باعث خرابی کوئل ها شود.

پلاریته صحیح کویل

اشتباه وصل کردن ترمینال های کویل، در حالت غیرعادی مانند سرد بودن موتور، کثیف و فرسوده بودن شمع، روغن سوزی موتور و غیره در کارکرد موتور تاثیر گذار خواهد بود. در این حالت، پرتاب جرقه در سر شمع از سمت الکترود منفی به الکترود مثبت انجام می‌شود. پلاریته غلط کویل، باعث کاهش قدرت جرقه ۱۵ تا ۳۰ درصدی می‌شود. برای آزمایش صحت عمل جرقه زنی، وایر کویل را از دلکو بیرون آورده و در فاصله ۱۰ میلی متری از سر شمع نگه داشته، نوک گرافیتی مدادی را بین وایر و سر شمع بگیرید. در حالیکه جرقه زده می‌شود شعله نارنجی رنگی از طرف مداد خارج می‌گردد. اگر شعله از طرف مداد به طرف سر شمع باشد جهت تخلیه جرقه صحیح و اگر از طرف مداد به طرف وایر باشد جهت غلط است.

از جمله عوامل خرابی کویل، سوختن این قطعه است. با وجود عایق حرارتی و آلیاژ به کار رفته در این قطعه که از جنس آلومینیوم است، در هر حال ممکن است گرما و فشار جریان برق در اثر گذشت زمان منجر به خرابی یا سوختن آن شود.

کارکرد طولانی هم منجر به خرابی کویل خودرو می‌شود.

استفاده از کویل هایی که نامرغوب هستند و از همان ابتدا عملکرد خوبی ندارند.

عملکرد نادرست باتری یا اتصالات که منجر به ناکام ماندن عملیات تقویت برق توسط کویل می‌شود.

کویل دچار برق دزدی و یا قطعه در برخی از اتصالات خود شده است.

روش تست اهمی کوئل:

الف ) مقاومت سیم پیچ اولیه را بین دو پایه ی ۱ با ۴ و بین دو پایه ی ۲ با ۳ توسط اهم متر اندازه می‌گیریم

برای مثال در خودروی زانتیا برابر Ω۵/۰است.

ب ) مقاومت سیم پیچ ثانویه را از محل خروجی وایرها اندازه می‌گیریم برای انجام این کار توسط اهم متر، مقاومت را از خروجی وایرهای ۱ با ۴ و ۲ با ۳ اندازه می‌گیرید.

نشانه های خراب بودن کوئل:

در صورتی که کویل دوبل کامل بسوزد جرقه به سر شمع ها ارسال نمی‌شود بنابراین موتور روشن نمی‌شود ولی در صورتی که کویل دوبل نیم سوز شده باشد، ولتاژ تولیدی ( خروجی ) کاهش یافته و جرقه ایجاد شده توسط شمع ضعیف خواهد شد و بنابراین باعث ناقص سوزی و عیوب دیگر در موتور می‌گردد.